استان سمنان سرزمین شگفت انگیز
* ویژگی های جمعیتی استان سمنان :
استان سمنان با مساحت ۹۷۴۹۱ کیلومتر مربع هفتمین استان پهناور کشور با جمعیتی برابر ۶۳۶۰۰۰ نفر می باشد. این استان از نظر وسعت ۴ برابر استان تهران است استان سمنان هم اکنون دارای هشت شهرستان است که عبارتند از : سمنان ، شاهرود ، دامغان ، گرمسار ، مهدیشهر ، آرادان ، میامی و سرخه که از شمال به استان های خراسان شمالی، گلستان و مازندران و از جنوب به استان های یزد و اصفهان از مشرق به استان خراسان رضوی و از مغرب به استان های تهران و قم محدود است.
استان سمنان در دوران باستان بخشی از چهاردهمین ایالت تاریخی ورن (ورنه) از تقسیمات شانزده گانه اوستایی بود.برخی از دانشمندان این ایالت را گیلان فعلی می دانند ولی قدر مسلم این که ورن یا ورنه متشکل از صفحات جنوبی البرز و خوار شمال سمنان، دامغان، خوار, دماوند، فیروزکوه، شهمیرزاد، لاسگرد، ده نمک و آهوان، قوشه، ویمه و نقاط کوهستانی مازندران بوده است
مهم‌ترین اقوام ساکن در استان سمنان علاوه بر فارس‌ها، ترک‌ها (گروه‌های ایلی اصانلو، پازوکی، نفر، باصری، قشقایی و ...)، عرب‌ها (عرب عامری، عرب معصومی، عرب سرهنگی، عرب درازی، کتی، سیدهای طباطبایی و ...)، طبری‌ها (الیکایی یا علی‌کایی)، لرها (هداوند)، کردها و گیلک‌ها می‌باشند.
از میان اقوام مستقر در استان سمنان، سنگسری‌ها، پروری‌ها و افتری‌ها و نمونه‌هایی از این قبیل، اقوام بومی استان می‌باشند که از گذشته‌های دور (قبل از اسلام) به این سرزمین آمده و در آن ساکن شده‌اند. گروهی دیگر همچون ایل‌ها و طوایف الیکایی، اصانلو، هداوند، عرب درازی و کتی گروه‌هایی هستند که در زمان فرمانروایی حکام و سلاطین به منظور ایجاد سدی برای شرق و نواحی جنوب کشور از تجاوزات مکرر سواران ترکمن، به این ناحیه کوچ داده شده‌اند.
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ جمعیت این استان ۶۳۱۲۱۸ نفر بوده و جالب توجه این که این استان پهناور، کمتر از یک درصد جمعیت کشور را در خود جای داده است .
* زبان در استان سمنان :
به دلیل این که مردم استان سمنان به گویش‌های مختلفی سخن می‌گویند، این استان به جزیره لهجه‌ها معروف است. زبان رسمی مردم استان سمنان مانند همه ایرانیان فارسی دری (پهلوی) است اما به لحاظ گستردگی و تحولات عوامل جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی، از تعدد و تنوع گویش‌ها و لهجه‌های خاصی برخوردار است. گویش سمنانی مرتبط با زبان‌های ماد و پارت است و لهجه‌های اطراف به ۵ دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از سمنانی، سنگسری، شهمیرزادی، لاسجردی و سرخه‌ای که در این میان گویش سمنانی از همه قدیمی‌تر است و شناخت اصول و قواعد و نیز تهیه دستور صرف و نحو کامل، دقیق و صحیح آن کار بسیار دشواری است. گویش سمنانی یکی از دسته زبان‌های ایرانی غربی است که در ادوار باستان در بخش شمال غربی ایران رواج یافته و هم اکنون نیز در بین مردم شهر سمنان رایج است. این گویش به سبب پیشینه تاریخی، قواعد دستوری ویژه و نفوذناپذیری در طول قرون گذشته از دیرباز در کانون توجه برخی پژوهشگران و زبان‌شناسان بوده است. این گویش چنان با سایر گویش‌های ایرانی تفاوت دارد که شاید بتوان بدون تحصیل و اطلاع قبلی تمام گویش‌های ایرانی مانند مازندرانی، یزدی، اصفهانی و ... را متوجه شد اما وقتی اهل سمنان به زبان خود سخن می‌گوید، مطلقاً از آن چیزی دریافت نمی‌شود.
از آنجا که تلفظ کلمات در هر محله از شهر سمنان متفاوت می‌باشد، بنابراین تلفظ اهالی محله اسفنجان سمنان بنا به قدمت دیرینه آن محله، پایه کار آوانوشت اصطلاحات و مثل‌ها بین محققین قرار گرفته است که تفاوت‌های تلفظی واژه‌ها ناشی از تفاوت آوایی میان محله‌هاست.
در شاهرود بومیان اصیل علاوه بر زبان فارسی، به گویش شاهرودی نیز سخن می‌گویند. گویش‌های دیگر شهرستان شاهرود مربوط به گروه‌های انسانی مهاجر است. مهاجران آذری و ترک‌های منطقه کالپوش و روستای اَبر، به زبان ترکی سخن می‌گویند. بلوچ‌های منطقه کالپوش و کردهای منطقه پل ابریشم نیز به گویش بلوچی، کردی و بجنوردی صحبت می‌کنند ولی به زبان فارسی آشنایی کامل دارند. عرب‌های مهاجر خوزستان و کردهای مهاجر عراقی نیز از زبان مادری خود در جمع خانواده بهره می‌برند. آن دسته از مهاجران عرب که در سده‌های قبل به منطقه کوچ کرده‌اند، امروزه همگی تنها به زبان فارسی سخن می‌گویند. بنابراین در هر یک از مناطق، اهالی زبان فارسی را به لهجه محلی خاص خود بیان می‌کنند. بر این اساس لهجه‌های مردمان شهرستانهای شاهرود و میامی و نقاطی مانند شهر کلاته خیج، مجن، بسطام، فرومد، طرود، بیارجمند، خوارتوران و ...، به راحتی قابل تشخیص است.
زبان مردم شهرستان دامغان نیز گونه‌ای از زبان اصیل فارسی است که با لهجه خراسانی پیوستگی دارد. این گویش در تمامی مناطق این شهرستان یکسان تکلم نمی‌شود. در مناطق شمالی شهرستان دامغان (به جز شهر دیباج)، به دلیل همجواری با استان مازندران با اندک تفاوت، مردم به لهجه مازندرانی سخن می‌گویند. روستاهای جنوبی حاشیه کویر (به جز روستای کوه زر)، تحت تأثیر مناطق مرکزی ایران بوده و به فراوانی لغات و واژه‌های آن مناطق را در تکلم آنان می‌توان دید. زبان روستاهای شرقی دامغان به گویش شاهرودی نزدیک است.
زبان و لهجه محلی متداول در بین گرمساری‌ها و آرادانی ها لهجه رازی است که با اندکی تفاوت، اهالی نواحی اطراف تهران، ری، شمیران و ورامین نیز به آن صحبت می‌کنند اما ساکنان شهرها و روستاهای مناطق کوهستانی البرز با لهجه‌ای آمیخته از لهجه‌های رازی و مازندرانی سخن می‌گویند. از زبان‌های محلی دیگر شهرستان گرمسار می‌توان به مواردی چون ترکی که اقوام اصانلو و پاژوک با آن صحبت می‌کنند. زبان اصانلو شبیه ترکی زنجانی و زبان اقوام پازوکی شبیه ترکی آذربایجانی است. اقوام الیکایی نیز به زبان محلی مخصوص خود تکلم می‌کنند.
زبان سنگسری نیز عضوی از شاخه زبان‌های شمال غربی ایران است که خود شاخه‌ای از زبان‌های هند و ایرانی است. دکتر معین معتقد است که لهجه سنگسری رابطه نزدیکی با لهجه لاسجردی دارد. اهالی این منطقه زبان فارسی را نیز به خوبی تکلم می‌کنند ولی در بین خود ترجیح می‌دهند که با لهجه سنگسری صحبت کنند. لهجه مردم شهر درجزین نیز بیشتر با زبان سنگسری قرابت دارد. در نواحی شمالی شهرستان مهدیشهر مناطقی چون شهمیرزاد و روستاهای این بخش مانند (فولاد محله، چاشم و ...)، به دلیل مجاورت به استان مازندران با اندک تغییری به لهجه مازندرانی سخن می‌گویند.